قوانین اتباع افغانستانی در ایران (۱۴۰۳-۱۴۰۴): راهنمای کامل و به‌روز
چرا این مقاله حیاتی است؟ اتباع افغانستانی یکی از بزرگترین جمعیت‌های مهاجر در ایران هستند. قوانین اقامت و اشتغال آنها همواره دستخوش تغییر است. آگاهی از جدیدترین قوانین اتباع افغانستانی برای جلوگیری از مشکلات و برنامه‌ریزی آینده ضروری است. سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، شاهد تحولات چشمگیری در این حوزه بوده‌ایم که زندگی روزمره این عزیزان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اتباع افغانستانی با چالش‌های قانونی متعددی در ایران روبرو هستند. این چالش‌ها شامل وضعیت اقامت، اشتغال و دسترسی به خدمات میشود. آگاهی مستمر از مقررات جاری کشور میزبان برای این گروه اهمیت بالایی دارد. این آگاهی به جلوگیری از مشکلات احتمالی کمک می‌کند. همچنین، امکان برنامه‌ریزی برای آینده را فراهم می‌سازد.
سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ دوران تحولات مهمی در قوانین مربوط به اتباع خارجی، خصوصاً اتباع افغانستانی بوده است. این تغییرات نشان‌دهنده گذار به سمت نظام‌مندسازی وضعیت این مهاجرین است. پیامدهای گسترده‌ای بر زندگی و آینده ایشان خواهد داشت.
تغییرات کلیدی شامل تاکید بر قانونمندسازی اقامت است. همچنین، تعیین تکلیف نهایی دارندگان برگه‌های سرشماری در دستور کار قرار دارد. تاسیس سازمان ملی مهاجرت و اعمال محدودیت در ارائه خدمات به افراد فاقد مدرک معتبر نیز از جمله این تغییرات است. این تحولات ممکن است برای برخی فرصت و برای دیگران چالش ایجاد کند. ضرب‌الاجل تعیین تکلیف دارندگان برگه سرشماری و پیامدهای عدم اقدام، اهمیت موضوع را دوچندان می‌کند.
هدف این گزارش ارائه اطلاعات دقیق و کاربردی بر اساس آخرین داده‌های رسمی است. ما از اطلاعیه‌های اداره کل امور اتباع (بافیا) و سایر منابع رسمی استفاده کرده‌ایم. در ادامه به بررسی قوانین جدید، وضعیت برگه‌های سرشماری و نحوه اقدام می‌پردازیم. امید است این راهنما به اتباع افغانستانی در آگاهی از حقوق و تکالیفشان کمک کند.
بخش ۱: برگه سرشماری اتباع افغانستانی: آخرین تحولات و مهلت‌ها (۱۴۰۳-۱۴۰۴)
برگه سرشماری یکی از مدارک شناسایی موقت برای بخشی از اتباع افغانستانی در ایران است. این مدرک همواره موضوع تغییرات متعدد بوده است. سیاست‌های دولت در سال‌های اخیر به سمت تعیین تکلیف نهایی دارندگان این برگه‌ها حرکت کرده است. هدف، گذار به سمت مدارک باثبات‌تر و قانونی‌تر است. این بخش به آخرین تحولات، مهلت‌ها و نحوه اقدام برای دارندگان برگه سرشماری می‌پردازد.
۱.۱. تعیین تکلیف دارندگان برگه سرشماری: مهلت نهایی و پیامدها
اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی اطلاعیه‌های مکرری صادر کرده است. بر این اساس، بازه زمانی قطعی برای تعیین تکلیف کلیه اتباع خارجی در نظر گرفته شده است. این شامل افرادی است که خود یا اعضای خانوارشان دارای برگه سرشماری، کارت هوشمند سرشماری، یا دفترچه سرمایه‌گذاری هستند. آخرین مهلت اعلام شده برای این امر، پایان وقت اداری روز ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ می‌باشد. این مهلت، فرصتی حیاتی برای مشخص کردن وضعیت اقامتی این گروه از اتباع است.
مشمولین این طرح باید به سامانه اینترنتی "کانون نوبت" به آدرس kanoonnobat.ir مراجعه کنند. از این طریق می‌توانند نوبت دریافت کرده و فرآیند تعیین تکلیف را پیگیری نمایند. این سامانه درگاه اصلی مدیریت درخواست‌ها و زمان‌بندی مراجعات حضوری است.
پیامد عدم مراجعه و تعیین تکلیف در مهلت مقرر بسیار جدی خواهد بود. طبق اعلام رسمی، این امر به منزله غیرمجاز شناخته شدن فرد و اعضای خانوار وی است. در نتیجه، فرد از دریافت هرگونه خدمات دولتی و عمومی محروم میشود. این خدمات شامل آموزش، بهداشت، خدمات بانکی و سایر تسهیلات است. این سخت‌گیری نشان‌دهنده عزم دولت برای پایان دادن به وضعیت‌های اقامتی نامشخص است.
برای دریافت نوبت از سامانه کانون نوبت، اطلاعات هویتی و مدارک مرتبط نیاز است. پس از اخذ نوبت اینترنتی، مراجعه حضوری به دفاتر کفالت یا پیشخوان دولت الزامی است. مدارک اصلی مورد نیاز معمولاً شامل موارد زیر است:
- پاسپورت و تذکره (در صورت وجود)
- قرارداد اجاره معتبر محل سکونت
- مدرک ازدواج (برای افراد متاهل)
- اصل برگه سرشماری سفید رنگ (برای تبدیل به برگه سبز)
- مدارک مربوط به واکسیناسیون
- شماره تماس و آدرس دقیق محل سکونت
- پرینت برگه اخذ نوبت از سامانه
- مدارک مربوط به واریز هزینه‌های اعلام شده
در مورد برگه‌های سرشماری سفید و سبز، برگه‌های صادره از دفاتر پیشخوان عموماً سفید و برگه‌های دفاتر کفالت سبز هستند. سیاست کلی بر مراجعه دارندگان برگه‌های سفید به دفاتر کفالت برای تبدیل مدرک یا تعیین تکلیف نهایی است. سازمان ملی مهاجرت نیز بر ضرورت مراجعه دارندگان برگه سرشماری سفید به دفاتر کفالت تا تاریخ معینی در گذشته (۱۴۰۲/۰۹/۰۲) تاکید کرده بود.
۱.۲. تمدید برگه‌های سرشماری: آیا تمدید می‌شوند؟
سیاست کلی حاکم، حرکت به سمت تعیین تکلیف نهایی و قانونمندسازی وضعیت اقامت است. این به معنای عدم تمدید نامحدود اعتبار برگه‌های سرشماری است. مهلت اعتبار برگه‌های سرشماری تا پایان اسفند ۱۴۰۳ در نظر گرفته شده بود. دارندگان این برگه‌ها موظف بودند در این بازه برای قانونمند کردن وضعیت خود اقدام کنند.
اگرچه در گذشته تمدیدهای کوتاه‌مدت و موردی صورت گرفته است (مثلاً تمدید ۳ ماهه برگه‌های طرح سرشماری اتباع جدیدالورود)، تاکید فعلی بر مراجعه به سامانه کانون نوبت است. مهلت تعیین تکلیف نهایی تا ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ می‌باشد. بنابراین، به جای انتظار برای تمدید صرف، دارندگان این مدارک باید فعالانه برای تبدیل وضعیت و دریافت مدارک جدید و معتبر اقدام نمایند. دارندگان برگه سرشماری منقضی شده، باید برای فرآیند "تعیین تکلیف" و پرداخت هزینه‌ها اقدام کنند.
۱.۳. برگه سرشماری جدید ۱۴۰۴: زمان شروع و فرآیندها
اطلاعات دقیقی در مورد شروع یک "طرح سرشماری کاملاً جدید" در سال ۱۴۰۴ برای اتباع فاقد هرگونه مدرک، در دست نیست. تمرکز اصلی مقامات بر تعیین تکلیف دارندگان برگه‌های سرشماری و سایر مدارک موقت قبلی است.
با این حال، فرآیندی تحت عنوان "بازسرشماری" برای برخی گروه‌ها از طریق سامانه کانون نوبت (kanoonnobat.ir) در دسترس است. ثبت نام برای "برگ جدید ۱۴۰۴" عمدتاً اینترنتی آغاز میشود. پس از دریافت نوبت، با مراجعه حضوری به دفاتر کفالت یا پیشخوان دولت منتخب، مدرک هویتی جدید اخذ میشود.
نکته مهم این است که اتباع افغانستانی فاقد هرگونه مدرک هویتی، امکان استفاده از سامانه نوبت‌دهی اینترنتی را ندارند. آنها باید برای پیگیری وضعیت خود، به صورت حضوری به دفاتر مربوطه مراجعه کنند. این محدودیت چالش‌هایی را برای این افراد ایجاد می‌کند.
۱.۴. کارت‌های موقت (طرح ساماندهی) و چشم‌انداز تبدیل به پاسپورت
بر اساس اطلاعات غیررسمی، کارت‌های طرح ساماندهی (کارت موقت ۱ و ۲) دارای اعتبار محدود هستند. این اعتبار احتمالاً تا ۳۱ شهریور ماه (احتمالاً ۱۴۰۴) خواهد بود. پس از اتمام اعتبار، دارندگان این کارت‌ها ملزم به اخذ پاسپورت ماشین‌خوان از سفارت افغانستان خواهند بود. سپس باید برای تبدیل وضعیت اقامتی خود در ایران اقدام نمایند. این مسیر می‌تواند راهی به سوی اقامت باثبات‌تر و قانونی‌تر بگشاید.
۱.۵. ملاحظات ویژه برای گروه‌های خاص
در فرآیند تعیین تکلیف دارندگان برگه سرشماری، ملاحظات ویژه‌ای برای گروه‌های خاص در نظر گرفته شده است:
- خانم‌های سرپرست خانوار: نوبت‌دهی برای ساکنین تهران از طریق سامانه کانون نوبت (kanoonnobat.ir) فعال است. ساکنین سایر استان‌ها باید حضوری به دفاتر کفالت استان خود مراجعه کنند.
- اتباع دارای همسر ایرانی:
- اگر شوهر ایرانی و زن تبعه افغانستان باشد: باید به پلیس مهاجرت و گذرنامه مراجعه کنند. دفاتر کفالت صلاحیت رسیدگی ندارند.
- اگر زن ایرانی و شوهر تبعه افغانستان باشد: شوهر باید به دفتر کفالت صادرکننده برگه سرشماری اولیه مراجعه کند. او باید در "طرح ساماندهی همسر ایرانی" شرکت کند.
- بانوان مجرد بالای ۱۸ سال: پس از یکپارچه‌سازی پرونده والدین، این بانوان می‌توانند مدرک اقامت موقت "نوع ۳" دریافت کنند.
- فرزندان زیر سه سال فاقد برگه سرشماری: خانواده‌ها باید پس از دریافت معرفی‌نامه از دفتر کفالت، آزمایش DNA انجام دهند. در روز مراجعه برای تعیین تکلیف، اصل نتیجه آزمایش و حضور والدین و تمامی فرزندان الزامی است. این الزام نشان‌دهنده افزایش دقت در احراز هویت است.
بخش ۲: قوانین جدید برای اتباع افغانستانی در سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴
سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ شاهد تغییرات قانونی مهمی در خصوص اتباع افغانستانی در ایران بوده‌اند. این قوانین اتباع افغانستانی با هدف ساماندهی و کنترل بیشتر تدوین شده‌اند. این قوانین تأثیرات قابل توجهی بر زندگی این افراد، به‌ویژه فاقدین مدارک معتبر، خواهد داشت.
۲.۱. الزام به داشتن مدارک اقامتی معتبر برای دریافت خدمات از ابتدای سال ۱۴۰۴
یکی از اساسی‌ترین تغییرات، الزام به داشتن مدارک اقامتی معتبر برای دریافت هرگونه خدمات از ابتدای سال ۱۴۰۴ است. از این تاریخ، ارائه خدماتی نظیر آموزش، بهداشت، خدمات بانکی، خرید سیم‌کارت و اجاره مسکن، صرفاً به اتباع دارای گذرنامه با روادید/اقامت معتبر یا کارت آمایش امکان‌پذیر خواهد بود.
این قانون، دارندگان برگه‌های سرشماری و کارت‌های موقت را با چالش بزرگی مواجه می‌کند. این افراد باید سریعاً برای تبدیل وضعیت اقامتی خود اقدام کنند. در غیر این صورت، با محدودیت‌های جدی در دسترسی به خدمات ضروری مواجه خواهند شد. این سیاست نشان‌دهنده تاکید بر داشتن وضعیت اقامتی کاملاً قانونی است.
رئیس مرکز امور اتباع وزارت کشور هشدار داده است که برگه‌های سرشماری اتباع غیرمجاز لغو خواهد شد. تسهیلات آموزشی و بهداشتی به این افراد قطع میشود. ایشان بر ضرورت خروج داوطلبانه این افراد از کشور تأکید کرده‌اند.
۲.۲. قانون جدید برای اتباع افغانستانی غیرمجاز: تشدید برخوردها
سیاست دولت در قبال اتباع خارجی فاقد مدرک، به ویژه اتباع افغانستانی، به سمت سخت‌گیری بیشتر در حرکت است. مقامات تأکید کرده‌اند که امکان قانونمندسازی وضعیت تبعه خارجی که غیرقانونی وارد یا اقامت داشته، هرگز وجود نخواهد داشت. این موضع، امید به عفو عمومی یا طرح‌های فراگیر را کم‌رنگ می‌کند.
جریمه اشتغال غیرمجاز اتباع خارجی برای کارفرمایان:
جرائم سنگینی برای کارفرمایانی که اتباع غیرمجاز را به کار می‌گیرند، وضع شده است:
- در سال ۱۴۰۳: جریمه روزانه ۱۱,۹۴۳,۶۴۰ ریال بود. در صورت تکرار، دو برابر می‌شد.
- در سال ۱۴۰۴: این جریمه به ۱۷,۳۱۸,۲۸۰ ریال برای هر روز افزایش یافته است (پنج برابر حداقل دستمزد روزانه). تکرار تخلف، جریمه را دو برابر می‌کند. این افزایش شدید، بازدارندگی کارفرمایان را هدف قرار داده است.
طرح مبارزه با قاچاق انسان، مهاجرین و مجازات عبور غیرمجاز:
مجلس شورای اسلامی طرحی را در دست بررسی دارد. کلیات این طرح در کمیسیون قضایی تصویب شده است. این طرح مجازات‌های مشخصی را برای موارد زیر در نظر گرفته است:
- حمل، جابجایی، نگهداری، پنهان کردن یا اسکان اتباع بیگانه غیرمجاز: علاوه بر ضبط عواید، جزای نقدی درجه پنج (به ازای هر نفر) در نظر گرفته شده است.
- مجازات خود اتباع بیگانه غیرمجاز: علاوه بر اخراج، حبس یا جزای نقدی درجه شش محکوم می‌شوند. دادگاه می‌تواند صرفاً به اخراج اکتفا کند.
- مسئولیت مشاوران املاک: موظف به احراز هویت اسناد اقامتی تبعه بیگانه هستند. در صورت تخلف، به مجازات معاونت در جرم محکوم می‌شوند.
- عدم مسئولیت در قبال خسارات جانی به اتباع غیرمجاز در حین قاچاق: صندوق تأمین خسارت‌های بدنی و بیت‌المال مسئولیتی در قبال پرداخت دیه نخواهند داشت.
- معافیت برای پناهجویان واقعی: در صورت درخواست پناهندگی به محض ورود و موافقت، از مجازات معاف خواهند بود.
۲.۳. طرح ساماندهی اتباع خارجی و تأسیس سازمان ملی مهاجرت
تأسیس "سازمان ملی مهاجرت" یکی از کلیدی‌ترین تحولات است. این سازمان مستقل و وابسته به وزارت کشور، با هدف ایجاد مدیریت متمرکز برای امور مهاجرین طراحی شده است. این گامی مهم در راستای اجرای قوانین اتباع افغانستانی به شکل منسجم است.
اهداف کلیدی سازمان ملی مهاجرت:
- مقابله با ورود و اقامت غیرقانونی.
- ارتقاء کرامت انسانی و رعایت حقوق مهاجرین قانونی.
- ایجاد نهاد متمرکز برای برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری.
- افزایش هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف.
ساختار و اختیارات سازمان ملی مهاجرت:
ریاست سازمان بر عهده معاون وزیر کشور خواهد بود. وظایف مهم آن شامل:
- تدوین "سند راهبرد ملی مهاجرت".
- رصد و تحلیل روندهای مهاجرتی.
- انعقاد توافقنامه‌های بین‌المللی.
- نظارت بر عملکرد نهادهای اجرایی.
- صدور شناسه یکتا و کارت شناسایی هوشمند برای اتباع مجاز.
- مدیریت اردوگاه‌ها و مراکز خدمات‌رسانی.
- هماهنگی برای طرد و بازگرداندن مهاجرین غیرقانونی.
این سازمان یک سامانه جامع اطلاعاتی ایجاد خواهد کرد. تمامی داده‌های هویتی و بیومتریک در آن ثبت میشود. "شناسه یکتا" کلید ورود به این سیستم خواهد بود.
آخرین مصوبات و آئین‌نامه‌ها:
کلیات "طرح اساسنامه سازمان ملی مهاجرت" در کمیسیون امنیت ملی مجلس تصویب شده است. کلیات "طرح مبارزه با قاچاق انسان و مهاجرین" نیز در کمیسیون قضایی تصویب شده. دولت "لایحه ساختار سازمان ملی مهاجرت" را به مجلس تقدیم کرده است. پس از تصویب نهایی، آئین‌نامه اجرایی ظرف سه ماه تهیه خواهد شد.
رابطه سازمان ملی مهاجرت و بافیا:
با تشکیل سازمان ملی مهاجرت، این نهاد به عنوان مرجع بالادستی عمل خواهد کرد. اداره کل امور اتباع (بافیا) یا در این سازمان ادغام میشود یا تحت نظارت آن فعالیت خواهد کرد. هدف، رفع پراکندگی مسئولیت‌هاست.
۲.۴. قوانین مربوط به تردد، خروج از کشور، و دریافت برگه خروج
مقررات جدیدی در خصوص تردد و خروج اتباع افغانستانی، به ویژه دارندگان برگه‌های سرشماری، وضع شده است. تمامی اتباع با برگه سرشماری، کارت هوشمند سرشماری، یا دفترچه سرمایه‌گذاری، موظف بودند تا ۳۰ اردیبهشت ۱۴۰۴ برای دریافت "برگه خروج" اقدام کنند. پس از این تاریخ، افراد فاقد این برگه که کشور را ترک نکنند، غیرمجاز تلقی خواهند شد.
شرایط خروج الزامی:
- خانواده‌های دارای فرزند دانش‌آموز: می‌توانند برگه خروج با مهلت ۳ ماهه (معمولاً تا ۱۵ تیر) دریافت کنند.
- خانواده‌های فاقد فرزند دانش‌آموز: پس از دریافت برگه خروج، ۱۵ روز برای ترک ایران مهلت خواهند داشت.
این تفکیک نشان‌دهنده تلاش برای در نظر گرفتن ملاحظات اجتماعی است. اما برنامه خروج اجباری برای کسانی که وضعیت خود را تثبیت نکرده‌اند، واضح است. در مورد تردد داخلی، اتباع فاقد مدرک که در طرح سرشماری شرکت کرده و در "روند حمایت مشروط" هستند، فقط مجاز به تردد در استان محل سکونت خود می‌باشند.
بخش ۳: کارت آمایش، شناسه شغلی، و سایر مدارک و طرح‌ها
علاوه بر برگه سرشماری، کارت آمایش برای پناهندگان افغانستانی اهمیت ویژه‌ای دارد. طرح‌های جدیدی مانند شناسه شغلی و ثبت‌نام در سامانه "سهما" نیز برای ساماندهی جنبه‌های مختلف زندگی اتباع اجرا شده است. آشنایی با این موارد برای درک کامل قوانین اتباع افغانستانی ضروری است.
۳.۱. آخرین وضعیت تمدید و به‌روزرسانی کارت آمایش (مراحل ۱۷ و ۱۸)
کارت آمایش، مدرک شناسایی و اقامتی ویژه پناهندگان ثبت‌شده است و نیازمند تمدید دوره‌ای می‌باشد.
- طرح آمایش ۱۷ و کارت هویت ۱۶ در تیر ۱۴۰۱ آغاز شد. مهلت تمدید برای جاماندگان تا آذر ۱۴۰۱ بود.
- طرح به‌روزرسانی اطلاعات پناهندگان (دارندگان کارت آمایش ۱۵، ۱۶، ۱۷؛ کارت هویت ۱۴، ۱۵، ۱۶؛ و برگه تردد معتبر) تا ۳۰ بهمن ۱۴۰۳ تمدید گردید.
- طرح آمایش ۱۸ و کارت هویت ۱۷ از ۱۲ آذر ۱۴۰۳ تا ۱۱ بهمن ۱۴۰۳ ادامه داشت. این مراحل فرصتی برای تمدید مدارک اقامتی پناهندگان بود.
۳.۲. طرح ملی تعیین وضعیت اشتغال و دریافت شناسه شغلی
وزارت کار طرحی را برای اعطای "شناسه شغلی" به اتباع افغانستانی ۱۸ تا ۶۰ ساله دارای برگه سرشماری معتبر (صادره ۱۴۰۱) اجرا کرده است. هدف، ساماندهی وضعیت اشتغال این گروه است. متقاضیان باید به وب‌سایت کانون نوبت (kanoonnobat.ir) برای دریافت نوبت و ثبت‌نام مراجعه کنند. این شناسه گامی اولیه برای رسمیت بخشیدن به فعالیت اقتصادی این گروه است.
۳.۳. ثبت‌نام دانش‌آموزان اتباع خارجی در سامانه "سهما"
ثبت‌نام تمامی دانش‌آموزان اتباع خارجی در سامانه یکپارچه "سهما" (irmigrationorg.ir) تحت نظارت سازمان ملی مهاجرت، الزامی شده است.
- مهلت پیش‌ثبت‌نام سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۴ تا ۱ شهریور ۱۴۰۳ تمدید شده بود.
- اطلاعیه ثبت‌نام سال تحصیلی ۱۴۰۵-۱۴۰۴ در تاریخ ۱۴۰۴/۰۲/۱۶ منتشر شده است.
- دانش‌آموزان با مدارک معتبر اما فاقد "شناسه یکتا" (کد ۱۰ رقمی) باید ابتدا با مراجعه به دفاتر خدمات اقامت، این شناسه را دریافت و سپس در سهما ثبت‌نام کنند.
این الزام به دانشجویان اتباع خارجی نیز تسری یافته است. "شناسه یکتا" به عنوان کد شناسایی محوری در سیستم جدید مدیریت اتباع در حال شکل‌گیری است.
۳.۴. تمدید روادید گذرنامه‌های خانواری
اتباع افغانستانی دارای گذرنامه‌های خانواری معتبر (الکترونیک یا دست‌نویس) که روادید اقامتشان تا ۱۴۰۳/۰۹/۳۰ تمدید شده است، امکان تمدید مجدد روادید را دارند. این افراد می‌توانند از تاریخ ۱۴۰۳/۱۰/۲۲ با مراجعه به وب‌سایت کانون نوبت (kanoonnobat.ir) نوبت دریافت کنند. سپس باید به دفاتر خدمات اقامت و اشتغال اتباع خارجی مراجعه نمایند.
بخش ۴: نهادهای مسئول و منابع اطلاعاتی
با توجه به تغییرات گسترده قوانین اتباع افغانستانی، شناخت نهادهای مسئول و دسترسی به منابع معتبر اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد.
۴.۱. اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور (بافیا)
بافیا (BAFIA) به طور سنتی اصلی‌ترین مرجع دولتی مسئول امور اتباع بوده است. اطلاعیه‌ها و تصمیمات این اداره در خصوص کارت آمایش، برگه‌های سرشماری و طرح‌های ساماندهی همچنان مهم و لازم‌الاجرا است.
- آدرس‌ها: تهران، اتوبان کردستان شمال، میدان عطار، خ نجفی، جنب شیرخوارگاه آمنه؛ و خ ولیعصر، بالاتر از ونک، خ میرداماد غربی، جنب شیرخوارگاه آمنه.
- وب‌سایت رسمی: cafia.moi.ir (شامل اخبار، اطلاعیه‌ها، قوانین و فرم‌ها).
۴.۲. سازمان ملی مهاجرت
سازمان ملی مهاجرت به عنوان نهاد جدید و متمرکز در حال تأسیس است. هدف آن سیاست‌گذاری و مدیریت کلان امور مهاجرین است. انتظار می‌رود نقش محوری در ساماندهی، مدیریت داده‌ها و صدور مدارک شناسایی یکپارچه ایفا کند.
- وب‌سایت فعلی: سامانه "سهما" (irmigrationorg.ir) تحت نظارت این سازمان است. وب‌سایت رسمی و جامع سازمان در آینده راه‌اندازی خواهد شد.
۴.۳. کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR)
UNHCR نقش مهمی در ارائه حمایت، کمک‌های بشردوستانه و اطلاع‌رسانی به پناهندگان دارد. این سازمان با دولت ایران همکاری می‌کند.
- وب‌سایت کمک کمیساریا: help.unhcr.org/iran منبعی مهم و قابل اعتماد برای پناهندگان است. شامل اخبار، اطلاعیه‌های دولتی، راهنمایی حقوقی و اطلاعات طرح‌ها است.
- خدمات کمیساریا: تمامی خدمات رایگان است. پناهندگان باید مراقب کلاهبرداران باشند.
۴.۴. سامانه کانون نوبت (kanoonnobat.ir) و سایر پورتال‌ها
سامانه "کانون نوبت" (kanoonnobat.ir) درگاه الکترونیکی کلیدی برای مدیریت امور مختلف اتباع است. برای موارد زیر استفاده میشود:
- نوبت‌دهی تعیین تکلیف برگه سرشماری.
- نوبت‌دهی ثبت‌نام و اخذ شناسه شغلی.
- نوبت‌دهی تمدید روادید گذرنامه‌های خانواری.
مراجعه منظم به این سامانه و وب‌سایت‌های رسمی بافیا و سازمان ملی مهاجرت برای آگاهی از آخرین تغییرات ضروری است.
بخش ۵: سوالات متداول (FAQ) درباره قوانین اتباع افغانستانی
در این بخش به برخی سوالات پرتکرار بر اساس نیازهای اطلاعاتی اتباع افغانستانی پاسخ می‌دهیم.
برگه سرشماری جدید ۱۴۰۴ کی شروع میشه و شرایطش چیه؟
پاسخ: درحال حاضر، اطلاعات دقیقی برای شروع طرح سرشماری کاملاً جدید در سال ۱۴۰۴ برای افراد فاقد مدرک قبلی، منتشر نشده است. تمرکز فعلی بر تعیین تکلیف دارندگان برگه‌های سرشماری قبلی تا ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ است. فرآیند بازسرشماری برای برخی گروه‌ها از طریق سامانه کانون نوبت (kanoonnobat.ir) در دسترس است. افراد کاملاً فاقد مدرک باید حضوری به دفاتر کفالت مراجعه کنند.
تعیین تکلیف اتباع سرشماری شده ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ چطور انجام میشه؟
پاسخ: دارندگان برگه سرشماری، کارت هوشمند سرشماری یا دفترچه سرمایه‌گذاری باید تا ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ از طریق سامانه کانون نوبت (kanoonnobat.ir) نوبت گرفته و سپس حضوری به دفاتر مربوطه مراجعه کنند. عدم اقدام به‌موقع، منجر به غیرمجاز تلقی شدن و محرومیت از خدمات میشود. برای گروه‌های خاص مانند خانواده‌های دارای همسر ایرانی یا خانم‌های سرپرست خانوار، رویه‌های ویژه‌ای وجود دارد.
قانون جدید برای اتباع افغانی غیر مجاز در سال ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ چیه؟
پاسخ: قوانین سختگیرانه‌تر شده‌اند. از ابتدای ۱۴۰۴، خدمات فقط به دارندگان مدارک اقامت قانونی (کارت آمایش یا پاسپورت با روادید معتبر) ارائه میشود. جرائم سنگینی برای کارفرمایان متخلف درنظر گرفته شده (۱۷,۳۱۸,۲۸۰ ریال روزانه در ۱۴۰۴). طرح مبارزه با قاچاق و عبور غیرمجاز نیز در مجلس مطرح است. تاکید شده امکان قانونمندسازی اتباع غیرقانونی وجود ندارد.
آیا برگه سرشماری اتباع تمدید میشود؟
پاسخ: سیاست کلی بر تعیین تکلیف نهایی دارندگان برگه‌های سرشماری تا ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ است، نه تمدید نامحدود آنها. دارندگان این برگه‌ها باید برای دریافت مدرک جدید و قانونمندسازی وضعیت خود از طریق سامانه کانون نوبت اقدام کنند، نه اینکه منتظر تمدید اعتبار برگه قبلی باشند. تمدیدهای گذشته موردی و کوتاه‌مدت بوده‌اند.
بخش ۶: جمع‌بندی و گام بعدی شما (توصیه‌های حیاتی)
تحولات قانونی و اجرایی در حوزه قوانین اتباع افغانستانی در ایران طی سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴، نشانگر عزم جدی دولت برای ساماندهی و قانونمندسازی است. این تغییرات، هرچند چالش‌برانگیز، می‌تواند به شفافیت بیشتر منجر شود.
مهم‌ترین تغییرات قانونی و اجرایی ۱۴۰۳-۱۴۰۴:
- گذار به مدارک قانونی باثبات: کاهش اعتبار مدارک موقت (برگه سرشماری) و الزام به تبدیل به کارت آمایش یا پاسپورت با اقامت معتبر. ضرب‌الاجل تعیین تکلیف و لغو خدمات برای فاقدین مدارک قانونی از ابتدای ۱۴۰۴.
- ایجاد چارچوب متمرکز: تأسیس "سازمان ملی مهاجرت" برای یکپارچه‌سازی سیاست‌گذاری و اجرا. ایجاد سامانه اطلاعاتی جامع و صدور شناسه یکتا.
- افزایش فشار بر اتباع غیرمجاز و کارفرمایان: قوانین جدید مانند طرح مبارزه با قاچاق و افزایش جرائم کارفرمایان. تأکید بر عدم امکان قانونمندسازی اتباع غیرقانونی.
- مشروط شدن خدمات به مدارک قانونی: الزام به داشتن کارت آمایش یا پاسپورت معتبر برای خدمات اساسی از ابتدای ۱۴۰۴.
- افزایش دقت در احراز هویت: الزاماتی مانند آزمایش DNA برای برخی گروه ها و حرکت به سمت کارت‌های هوشمند.
- برنامه‌ریزی برای خروج بخشی از دارندگان مدارک موقت: تعیین مهلت برای دریافت "برگه خروج".
تأکید بر پیگیری مستمر اطلاعات از مراجع رسمی:
با توجه به پویایی قوانین، حیاتی است که آخرین اخبار و اطلاعیه‌ها را صرفاً از مراجع رسمی پیگیری نمایید:
- وب‌سایت اداره کل امور اتباع (cafia.moi.ir)
- اطلاعیه‌های سازمان ملی مهاجرت (فعلاً irmigrationorg.ir)
- وب‌سایت کمک کمیساریا (help.unhcr.org/iran)
- سامانه کانون نوبت (kanoonnobat.ir)
اتکا به شایعات و واسطه‌ها می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود.
توصیه‌های عملی:
- اقدام فوری و به‌موقع: در مهلت‌های اعلام‌شده برای تعیین تکلیف، تمدید کارت و ثبت‌نام‌ها اقدام کنید.
- تکمیل دقیق اطلاعات: اطلاعات صحیح و کامل ارائه دهید و مدارک لازم را همراه داشته باشید.
- عدم اتکا به واسطه‌ها: شخصاً اقدام کنید و از سپردن مدارک به افراد ناشناس خودداری نمایید.
- همکاری با مسئولین: در فرآیندهای شناسایی و ثبت اطلاعات همکاری کنید.
- آگاهی از حقوق و مسئولیت‌ها: از حقوق و تکالیف خود آگاه شوید.
- حفظ و نگهداری اسناد: تمامی مدارک هویتی و اقامتی خود را به دقت نگهداری کنید.
- برنامه‌ریزی برای آینده: با در نظر گرفتن تغییرات قانونی، برای آینده خود برنامه‌ریزی کنید.
- توجه به سلامت و آموزش: در صورت داشتن شرایط قانونی، از فرصت‌های خدمات بهداشتی و آموزشی استفاده کنید.
گام بعدی شما:
وضعیت اتباع افغانستانی در ایران با چالش‌ها و فرصت‌ها همراه است. آگاهی، اقدام به‌موقع، و رعایت قوانین اتباع افغانستانی کلید موفقیت است. این گزارش تلاشی برای توانمندسازی شما در مواجهه با این تحولات بود. برای بررسی دقیق شرایط خاص خود و دریافت مشاوره حقوقی تخصصی در زمینه قوانین اتباع افغانستانی، توصیه می‌کنیم با یک وکیل مجرب در امور اتباع خارجی تماس بگیرید. کارشناسان ما در وکیل جی پی تی آماده ارائه راهنمایی به شما هستند.
منبع کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل: https://help.unhcr.org/iran/
منبع سامانه کانون نوبت: https://kanoonnobat.ir/
